Het slingeruurwerk van Christiaan Huygens
Inleiding
In 1665 maakte Christiaan Huygens (14 april 1629 - 9 juli 1695), één van de bekendste wetenschappers uit de Republiek, een ongewone entree in de haven van Amsterdam. Hij wilde de zeewaardigheid van zijn onlangs uitgevonden slingeruurwerk aan de aanwezige zeelieden demonstreren. In een kleine hut langs de kade toonde Huygens het mechanisme, het degelijke ontwerp en de manier waarop met het uurwerk de tijd kon worden bepaald op zee. Laatstgenoemde was voor Huygens de reden geweest om zich bezig te houden met het ontwerpen van een uurwerk. Aan de hand van tijd konden zeelieden namelijk de lengtegraad, ofwel hun locatie waarop ze zich bevonden, bepalen. Omdat er nog geen zeewaardige klokken waren, was het onmogelijk om nauwgezet de tijd en dus de plaats op zee te bepalen. Een probleem waar wetenschappers uit heel Europa zich al veel langer mee bezig hielden.
Stel je de situatie eens voor: Christiaan Huygens, een heer van stand, arriveert met zijn sierlijke klok bij de doorgewinterde zeelieden om ze vervolgens uit te leggen hoe ze met behulp van zijn uitvinding de plaats op zee konden bepalen. De matrozen en schippers luisterden met argwaan naar de de belofte van een duur en nieuw instrument, dat volgens Huygens revolutionair was en de bestaande manieren van tijd meten en navigeren zou veranderen. Enerzijds was hun argwaan was niet onterecht. Huygens' uurwerk bleek inderdaad ongeschikt om mee te nemen op lange en ruige zeereizen en de zeelieden konden er dus niet een exacte locatie mee bepalen. Anderzijds had Christiaan Huygens het gelijk aan zijn kant door te menen dat zijn uurwerk revolutionair was. Want dat was het.
Stel je de situatie eens voor: Christiaan Huygens, een heer van stand, arriveert met zijn sierlijke klok bij de doorgewinterde zeelieden om ze vervolgens uit te leggen hoe ze met behulp van zijn uitvinding de plaats op zee konden bepalen. De matrozen en schippers luisterden met argwaan naar de de belofte van een duur en nieuw instrument, dat volgens Huygens revolutionair was en de bestaande manieren van tijd meten en navigeren zou veranderen. Enerzijds was hun argwaan was niet onterecht. Huygens' uurwerk bleek inderdaad ongeschikt om mee te nemen op lange en ruige zeereizen en de zeelieden konden er dus niet een exacte locatie mee bepalen. Anderzijds had Christiaan Huygens het gelijk aan zijn kant door te menen dat zijn uurwerk revolutionair was. Want dat was het.
Het onderzoek
Huygens ontwierp zijn uurwerk zoals gezegd met een reden: een zeewaardig uurwerk produceren dat op lange en ruige zeereizen toch de tijd nauwgezet weergeeft, om aan de hand van de gegeven tijd de lengtegraad te berekenen waarop het schip zich bevind. Hoe tijdmeting herleid kan worden tot een bepaling van de geografische lengte zal verderop uitgelegd worden.
Hoewel Huygens' uurwerk ongeschikt bleek voor het gestelde doeleinde was het een revolutionaire vinding die Huygens' reputatie geen windeieren heeft gelegd. Tot op de dag van vandaag staat Huygens bij velen bekend als de uitvinder van het slingeruurwerk of de 'pendule'. Dit brengt ons bij het onderzoek dat draait om de vraag in welk opzicht Huygens' uitvinding revolutionair was en wat de gevolgen waren van deze revolutionaire vinding.
Hoewel Huygens' uurwerk ongeschikt bleek voor het gestelde doeleinde was het een revolutionaire vinding die Huygens' reputatie geen windeieren heeft gelegd. Tot op de dag van vandaag staat Huygens bij velen bekend als de uitvinder van het slingeruurwerk of de 'pendule'. Dit brengt ons bij het onderzoek dat draait om de vraag in welk opzicht Huygens' uitvinding revolutionair was en wat de gevolgen waren van deze revolutionaire vinding.
Hoe en waarom
Om te beginnen moeten we een misverstand de wereld uit helpen. Christiaan Huygens was namelijk niet de uitvinder van de eerste klok. Tussen het ontstaan van de eerste mechanische uurwerken en zijn eigen uurwerk zit ongeveer vier eeuwen tijdsverschil. Begin 1657 was de eerste versie van zijn klok gemaakt dus een rekensom is snel gemaakt.
Hoewel er dus al eeuwenlang technisch vernuftige uurwerk bestonden, waren deze in hun weergave van de tijd zeer onnauwkeurig. Alleen al door hun onnauwkeurigheid waren ze volledig ongeschikt om lengtegraden op zee te berekenen. Elke afwijkende minuut zou leiden tot een steeds onnauwkeurigere bepaling van de lengtegraad. Het is goed om te onthouden dat deze reeds bestaande uurwerken afwijkingen opliepen die per dag konden oplopen tot één uur. Vraag blijft hoe een tijdmeting herleid kan worden tot de bepaling van de geografische lengte?De lengte- en breedtegraad, die volgt uit een meting van de hoogte van de Poolster of van andere sterren bij hun doorgang door de meridiaan (de zogenaamde 0-lijn), geven samen de plaats op aarde weer. Stel dat een schip op de oceaan voorbij Ierland de lengte van 15 graden ten westen van de tegenwoordige nulmeridiaan passeert. Omdat de lengte van Amsterdam 5 graden ten oosten van de nulmeridiaan is, is het schip 20 graden ten westen van Amsterdam. Omdat de aardomtrek in 360 lengtegraden is verdeeld en de duur van een aardomwenteling in 24 uren wordt geteld, komt een graad dus overeen met een tijd van (24 : 360) uur, wat gelijk is aan 4 minuten. Voor het schip achter Ierland is het tijdsverschil met Amsterdam dus 20 × 4= 80 minuten, en omdat het schip zich westelijk bevindt, is het er vroeger dan in Amsterdam. Laat nu de schipper van dat schip een klok bij zich hebben die steeds Amsterdamse tijd aangeeft, wat wil zeggen dat ze het middaguur wijst als de zon in Amsterdam door de meridiaan gaat. Dan heeft hij in Amsterdam zijn hoogste punt boven de horizon bereikt. Rond dat moment ziet de schipper de zon echter nog klimmen, om het hoogste punt pas te bereiken als de klok twintig over één in de middag wijst. Door het verschil met twaalf uur te berekenen weet hij dus dat het schip 80 minuten of 20 graden westelijk van Amsterdam is. Maar zoals gezegd waren de bestaande klokken onnauwkeurig en het verkrijgen van een exacte lengtegraad was daardoor onmogelijk.
Hoewel er dus al eeuwenlang technisch vernuftige uurwerk bestonden, waren deze in hun weergave van de tijd zeer onnauwkeurig. Alleen al door hun onnauwkeurigheid waren ze volledig ongeschikt om lengtegraden op zee te berekenen. Elke afwijkende minuut zou leiden tot een steeds onnauwkeurigere bepaling van de lengtegraad. Het is goed om te onthouden dat deze reeds bestaande uurwerken afwijkingen opliepen die per dag konden oplopen tot één uur. Vraag blijft hoe een tijdmeting herleid kan worden tot de bepaling van de geografische lengte?De lengte- en breedtegraad, die volgt uit een meting van de hoogte van de Poolster of van andere sterren bij hun doorgang door de meridiaan (de zogenaamde 0-lijn), geven samen de plaats op aarde weer. Stel dat een schip op de oceaan voorbij Ierland de lengte van 15 graden ten westen van de tegenwoordige nulmeridiaan passeert. Omdat de lengte van Amsterdam 5 graden ten oosten van de nulmeridiaan is, is het schip 20 graden ten westen van Amsterdam. Omdat de aardomtrek in 360 lengtegraden is verdeeld en de duur van een aardomwenteling in 24 uren wordt geteld, komt een graad dus overeen met een tijd van (24 : 360) uur, wat gelijk is aan 4 minuten. Voor het schip achter Ierland is het tijdsverschil met Amsterdam dus 20 × 4= 80 minuten, en omdat het schip zich westelijk bevindt, is het er vroeger dan in Amsterdam. Laat nu de schipper van dat schip een klok bij zich hebben die steeds Amsterdamse tijd aangeeft, wat wil zeggen dat ze het middaguur wijst als de zon in Amsterdam door de meridiaan gaat. Dan heeft hij in Amsterdam zijn hoogste punt boven de horizon bereikt. Rond dat moment ziet de schipper de zon echter nog klimmen, om het hoogste punt pas te bereiken als de klok twintig over één in de middag wijst. Door het verschil met twaalf uur te berekenen weet hij dus dat het schip 80 minuten of 20 graden westelijk van Amsterdam is. Maar zoals gezegd waren de bestaande klokken onnauwkeurig en het verkrijgen van een exacte lengtegraad was daardoor onmogelijk.
In maart 1655 kwam Huygens voor het eerst in aanraking met het probleem van de lengtegraadmeting. De Staten-Generaal der Republiek hadden hem benaderd om te zoeken naar een oplossing. Dat met name zeevarende naties groot belang hadden bij een instrument waarmee tijd en lengtegraad op zee bepaald kon worden, blijkt wel uit de grote sommen geld die uitgeloofd werden ter beloning van de uitvinder. De Staten-Generaal boden 3000 florijnen en de Spaanse Kroon bood een pensioen van 6000 dukaten. Het voordeel dat een land met een dergelijk instrument kon hebben ten opzichte van andere zeevarende naties was groot. Handels- en oorlogsschepen zouden kortere routes kunnen vinden of door exacter bepaalde lengtegraden minder hinder te ondervinden van obstakels zoals zandbanken en klippen. Naast een grote interesse in techniek was het beloofde prijzengeld een mogelijk motief voor Huygens om een zeewaardig uurwerk te ontwerpen.
Christiaan Huygens is niet de uitvinder van de eerste klok, hij is evenmin de eerste die op het idee kwam een slingeruurwerk te ontwerpen. Hij bouwde in zijn onderzoek namelijk voort op het werk van Galileo Galilei die eveneens plannen tot ontwerp van een slingeruurwerk had gemaakt. In 1637, ongeveer twintig jaar voordat Christiaan Huygens zijn uurwerk maakte, was Galileo zich al bewust van de mogelijkheden van het slingeruurwerk, als het centrale tijdmechanisme in een klok. Het zou een perfecte vervanger zijn voor de oude mechanismen in de uurwerken die onnauwkeurig in tijdmeting en –weergave waren. Galilei kwam echter in 1642 te overlijden, nog voordat hij zijn plannen werkelijkheid had kunnen maken. Onderstaand filmfragment toont het uurwerk volgens de plannen van Galilei.
Christiaan Huygens is niet de uitvinder van de eerste klok, hij is evenmin de eerste die op het idee kwam een slingeruurwerk te ontwerpen. Hij bouwde in zijn onderzoek namelijk voort op het werk van Galileo Galilei die eveneens plannen tot ontwerp van een slingeruurwerk had gemaakt. In 1637, ongeveer twintig jaar voordat Christiaan Huygens zijn uurwerk maakte, was Galileo zich al bewust van de mogelijkheden van het slingeruurwerk, als het centrale tijdmechanisme in een klok. Het zou een perfecte vervanger zijn voor de oude mechanismen in de uurwerken die onnauwkeurig in tijdmeting en –weergave waren. Galilei kwam echter in 1642 te overlijden, nog voordat hij zijn plannen werkelijkheid had kunnen maken. Onderstaand filmfragment toont het uurwerk volgens de plannen van Galilei.
Uiteindelijk kwam Huygens in 1655 in aanraking met het werk van Galilei en hij bouwde er op voort. Opvallend is dat Huygens, tussen het moment waarop hij door de Staten-Generaal gevraagd werd een oplossing te bedenken en het moment waarop hij zijn uurwerk wereldkundig maakte, nergens in zijn correspondentie refereert aan de uitvinding die hem beroemd zou maken. Als vanuit
het niets produceerde hij in december 1656 zijn ideeën voor het eerste accurate
slingeruurwerk, mede gebaseerd op de ideeën van Galileo. Hij liet zijn eerste
klok daarna vervaardigen door vriend en klokkenmaker Salomon Coster, die op 16
juni 1657 van de Staten Generaal het octrooi op de klok kreeg.
Een revolutionaire vinding
Wat had Huygens bedacht dat zijn uurwerk revolutionair en anders ten opzichte van bestaande uurwerken maakte? Zoals gezegd waren de bestaande mechanische uurwerken zeer onnauwkeurig. Maar het bijhouden van de tijd was lange tijd geen belangrijke zaak in het alledaags leven. De
simpliciteit van het dagelijks leven van de mens en het gebrek aan
georganiseerde gemeenschappen, maakten dat een exacte weergave van de tijd en
standaardisatie van tijdweergave geen hoge prioriteit hadden. De zon was
gedurende die tijd de belangrijkste en meest afdoende tijdaanduider. Na verloop
van tijd ontstond er toch een steeds grotere behoefte aan een exactere weergave
van de tijd. Er ontstond een roep om nauwkeurigere uurwerken. Tot halverwege de zeventiende eeuw (dus ongeveer tot aan Huygens' uurwerk) was elke klok nog voorzien van het zogenaamde waag- en balansechappement. Dit wordt ook wel een 'spillegang' genoemd. Het was een primitief mechanisme dat, ook al was het zorgvuldig gemaakt, een weinig nauwkeurige tijdsaanduiding toeliet. Desondanks gaf het in de huiskamer een bevredigend resultaat. Totdat de roep om nauwkeurigere uurwerken ontstond. Om duidelijk te maken wat Huygens' uitvinding inhield wordt eerst uitgelegd hoe het oude systeem van de spillegang functioneerde.
In de constructie van de spillegang heeft het laatste rad, dat het snelst draait, zaagvormige tanden die evenwijdig met de as van het rad staan. Loodrecht op de as van het rad bevindt zich een tweede as met twee uitsteeksels die door de tanden van het rad beurtelings in tegenovergestelde richting worden weggedrukt. Een dergelijk mechanisme, waardoor de draaiende beweging van de raderen in een afwisselende beweging wordt omgezet, heet het ‘echappement’ of de gang van een uurwerk. Om de heen- en weergaande beweging te vertragen, werd de tweede as verzwaard met een dwarsbalk met verschuifbare gewichtjes, het ‘foliot’, of een wiel, ook wel ‘balans’ of ‘onrust’ genoemd. De hele constructie werkt dus als een rem op het raderwerk. De gang van deze uurwerken bleef sterk afhankelijk van de drijfkracht van het uurwerk, de wrijving van de raderen en allerlei invloeden van buitenaf.
In de constructie van de spillegang heeft het laatste rad, dat het snelst draait, zaagvormige tanden die evenwijdig met de as van het rad staan. Loodrecht op de as van het rad bevindt zich een tweede as met twee uitsteeksels die door de tanden van het rad beurtelings in tegenovergestelde richting worden weggedrukt. Een dergelijk mechanisme, waardoor de draaiende beweging van de raderen in een afwisselende beweging wordt omgezet, heet het ‘echappement’ of de gang van een uurwerk. Om de heen- en weergaande beweging te vertragen, werd de tweede as verzwaard met een dwarsbalk met verschuifbare gewichtjes, het ‘foliot’, of een wiel, ook wel ‘balans’ of ‘onrust’ genoemd. De hele constructie werkt dus als een rem op het raderwerk. De gang van deze uurwerken bleef sterk afhankelijk van de drijfkracht van het uurwerk, de wrijving van de raderen en allerlei invloeden van buitenaf.
De hierboven getoonde uurwerken hadden veel problemen met het overbrengen van energie richting de wijzers. Hierdoor vertoonden de uurwerken van dag tot dag grote afwijkingen. Huygens maakte dit probleem ongedaan door het foliot te verwijderen en een slinger (reeds bedacht door Galilei) aan de spillegang te bevestigen. De slinger reguleerde de overbrenging van energie en voor het eerst kon een klok voorzien worden van een minuutwijzer die met precisie functioneerde. Wat Huygens' vinding onderscheidt van andere uurwerken en zo revolutionair maakt, is de manier waarop de slinger is opgehangen en wordt aangedreven. Zijn uitvinding was 'simpel' en revolutionair tegelijk. Geleid door een juist begrip van de slingerwetten heeft Huygens op verschillende manieren geprobeerd het ideaal van de 'vrije' slinger te verwezenlijken. Hij
realiseerde zich dat een slinger meer regelmatig liep dan een foliot en
daardoor ook betrouwbaarder was dan een foliot. Huygens, tevens een briljant
wiskundige, stelde een formule op voor de tijd die een slinger nodig had voor
één slingerbeweging. Belemmerd door de spillegang moest Huygens zijn pendule
door een wijde boog laten slingeren om vervolgens de slingerbeweging
gecontroleerd te laten verlopen door het aanbrengen van de zogenaamde ‘wangen’.
Deze zijn te zien in het hieronder geplaatste filmfragment en in figuur II van de eveneens hieronder geplaatste afbeelding.
Door aanbrenging van de slinger maakte Huygens de meest exact lopende klok die ooit had bestaan. Hij claimde een maximale afwijking van 10 seconden per dag, dat ongeveer honderd keer beter was dan het systeem van de spillegang, maar in werkelijkheid was het een minuut per dag. Zelfs dan was Huygens uurwerk het meest precieze ooit.
Desondanks was de klok toch ongeschikt om aan boord van een schip mee te nemen. Het was immers een slingeruurwerk en door de deining van de golven raakte de slinger continue ernstig ontregeld. Aan land was het het meest nauwkeurige uurwerk, op zee bleef het onnauwkeurig. Huygens zou pas een stap dichterbij een zeewaardige klok komen door twintig jaar later de slinger te vervangen voor een spiraalveer.
Door aanbrenging van de slinger maakte Huygens de meest exact lopende klok die ooit had bestaan. Hij claimde een maximale afwijking van 10 seconden per dag, dat ongeveer honderd keer beter was dan het systeem van de spillegang, maar in werkelijkheid was het een minuut per dag. Zelfs dan was Huygens uurwerk het meest precieze ooit.
Desondanks was de klok toch ongeschikt om aan boord van een schip mee te nemen. Het was immers een slingeruurwerk en door de deining van de golven raakte de slinger continue ernstig ontregeld. Aan land was het het meest nauwkeurige uurwerk, op zee bleef het onnauwkeurig. Huygens zou pas een stap dichterbij een zeewaardige klok komen door twintig jaar later de slinger te vervangen voor een spiraalveer.
De gevolgen
Hoewel Huygens' met zijn slingeruurwerk niet in staat bleek het probleem van het meten van lengtegraden op zee te verhelpen, had hij wel de meest nauwkeurige klok ooit geproduceerd. Vele collega-wetenschappers en klokkenmakers uit heel Europa waren van laatstgenoemde snel op de hoogte. Het nieuws van Huygens' klok ging als een lopend vuurtje door Europa. Uitvinders en klokkenmakers zaten elkaar voortdurend op de hielen betreft de laatste ontwikkeling en ook in dit geval waren ze niet te beroerd om elkaars ideeën te stelen. Ook Christiaan Huygens kreeg te maken met beschuldigingen van plagiaat. Allereerst kwam er een klacht uit niet geheel onverwachte hoek. Vincent
Galileo, de zoon van Galileo Galilei, was namelijk van mening dat hem de eer
toekwam die Huygens kreeg voor zijn eerste slingeruurwerk. De klok van Huygens
leek aanvankelijk wel heel erg op de ideeën van Vincent en met name diens vader
gebaseerd te zijn. Dit verplichtte Huygens ertoe om aan te tonen dat zijn
ideeën en ontwerp voor een klok wezenlijk verschilden van die van Galilei. Klokkenmakers in Frankrijk en Engeland maakten zich al spoedig het ontwerp van Huygens eigen en vroegen meteen patent aan bij hun eigen overheden. Alleen in de Republiek had Huygens octrooi weten te verwerven. Op 16 juni 1657 verkregen hij en zijn klokkenmaker Salomon Coster het octrooi van de Staten-Generaal. Het verkrijgen ging nog relatief eenvoudig. Het behouden bleek een stuk lastiger. Simon Douw, klokkenmaker uit Rotterdam, hield vol dat juist hij degene was die de uitvinder van het slingeruurwerk was. Hij ontdook het octrooi en was zelfs in staat geweest om zijn eigen slingeruurwerk, gebaseerd op Huygens' ontwerp, eveneens te laten octrooieren. Christiaan Huygens verbaasde zich erover dat er voorheen niemand over uurwerken sprak maar dat er na zijn uitvinding ineens zoveel andere 'uitvinders' waren. Zo vreemd was dit echter niet, met zijn revolutionaire uurwerk viel nou eenmaal geld te verdienen. Feit is dat Huygens zijn naam definitief aan het slingeruurwerk had verbonden. Ondanks de vele kapers die op de kust lagen.
Het belangrijkste gevolg van Huygens' uitvinding is de exacte weergave van de tijd. Het doel om een zeewaardige klok te produceren was met de uitvinding van het slingeruurwerk niet bereikt maar Huygens' klok bleef wel bijna 300 jaar lang de meest exacte klok ter wereld. Langzamerhand werden de oude spillegang-uurwerken in de huiskamers van burgers vervangen door een pendule naar ontwerp van Huygens. Of de exactere weergave van tijd in de huiskamers een grote impact heeft gehad op het leven van de gewone burgers is de vraag. Tijdmeten in het dagelijks leven was en bleef nog geruime tijd van geringe prioriteit. Op de wetenschap, in het bijzonder de astronomie, oefende Huygens' uurwerk zonder twijfel wel een belangrijke invloed uit. Door de veel exactere weergave van tijd, konden wetenschappers hun wetenschappelijke bevindingen ondersteunen met met de exacte tijdsweergaven.
Het belangrijkste gevolg van Huygens' uitvinding is de exacte weergave van de tijd. Het doel om een zeewaardige klok te produceren was met de uitvinding van het slingeruurwerk niet bereikt maar Huygens' klok bleef wel bijna 300 jaar lang de meest exacte klok ter wereld. Langzamerhand werden de oude spillegang-uurwerken in de huiskamers van burgers vervangen door een pendule naar ontwerp van Huygens. Of de exactere weergave van tijd in de huiskamers een grote impact heeft gehad op het leven van de gewone burgers is de vraag. Tijdmeten in het dagelijks leven was en bleef nog geruime tijd van geringe prioriteit. Op de wetenschap, in het bijzonder de astronomie, oefende Huygens' uurwerk zonder twijfel wel een belangrijke invloed uit. Door de veel exactere weergave van tijd, konden wetenschappers hun wetenschappelijke bevindingen ondersteunen met met de exacte tijdsweergaven.
Conclusie
Huygens' uitvinding was revolutionair omdat het de meest precieze klok ooit gebouwd was en het dat voor bijna 300 jaar zou blijven. Hoewel het idee van de slinger niet van hemzelf kwam maar van Galilei, was het Huygens die de plannen concretiseerde. Het was de manier waarop de slinger was opgehangen en werd aangedreven die zo revolutionair was. Het ouderwetse en belemmerende foliot werd vervangen door de veel nauwkeurigere en regulerende slinger.
De gevolgen van de revolutionaire vinding waren, zowel op korte als lange termijn, groot. Allereerst maakte het uurwerk Huygens beroemd. Het legde zijn reputatie als wetenschapper geen windeieren. Niet voor niets werd Christiaan Huygens in 1666 benoemd tot eerste directeur van de pas door Lodewijk XIV opgerichte 'Academie des Sciences' in Parijs. Op de korte termijn veroorzaakte zijn uurwerk heel wat tumult in de wereld van andere wetenschappers die zich met tijdmeetkunde bezig hielden en die van de klokkenmakers. Met zijn revolutionaire klok viel veel geld te verdienen Huygens' uurwerk werd dan ook al spoedig overal in Europa gekopieerd. Alleen in eigen land was hij er op tijd bij om octrooi aan te vragen maar ook in de Republiek ontdoken klokkenmakers het octrooi en beweerden zij de eigenlijke uitvinders van het slingeruurwerk te zijn, getuige het voorbeeld van Simon Douw.
Wat de gevolgen waren van Huygens' uurwerk voor de gewone burger is moeilijk te zeggen. Het bijhouden en meten op alledaags niveau bleef nog geruime tijd een zaak van weinig prioriteit. Huygens' klok deed wel zijn intrede in de huiskamers van, vaak rijke, burgers maar het oude mechanisme van de spillegang bleef ook nog tot diep in de 18e eeuw in zwang. Voor de wetenschap waren de gevolgen wel aanzienlijk. Voortaan konden wetenschappers, astronomen in het bijzonder, hun wetenschappelijke bevindingen ondersteunen met een zeer exacte tijdwaarneming.
De gevolgen van de revolutionaire vinding waren, zowel op korte als lange termijn, groot. Allereerst maakte het uurwerk Huygens beroemd. Het legde zijn reputatie als wetenschapper geen windeieren. Niet voor niets werd Christiaan Huygens in 1666 benoemd tot eerste directeur van de pas door Lodewijk XIV opgerichte 'Academie des Sciences' in Parijs. Op de korte termijn veroorzaakte zijn uurwerk heel wat tumult in de wereld van andere wetenschappers die zich met tijdmeetkunde bezig hielden en die van de klokkenmakers. Met zijn revolutionaire klok viel veel geld te verdienen Huygens' uurwerk werd dan ook al spoedig overal in Europa gekopieerd. Alleen in eigen land was hij er op tijd bij om octrooi aan te vragen maar ook in de Republiek ontdoken klokkenmakers het octrooi en beweerden zij de eigenlijke uitvinders van het slingeruurwerk te zijn, getuige het voorbeeld van Simon Douw.
Wat de gevolgen waren van Huygens' uurwerk voor de gewone burger is moeilijk te zeggen. Het bijhouden en meten op alledaags niveau bleef nog geruime tijd een zaak van weinig prioriteit. Huygens' klok deed wel zijn intrede in de huiskamers van, vaak rijke, burgers maar het oude mechanisme van de spillegang bleef ook nog tot diep in de 18e eeuw in zwang. Voor de wetenschap waren de gevolgen wel aanzienlijk. Voortaan konden wetenschappers, astronomen in het bijzonder, hun wetenschappelijke bevindingen ondersteunen met een zeer exacte tijdwaarneming.
Literatuurlijst
Andriesse, C.D. Titan kan niet slapen: Een biografie van Christiaan Huygens. Amsterdam/Antwerpen: Uitgeverij Contact, 1994.
Baker, Gregory L. Seven Tales of the Pendulum. Oxford: Oxford University Press, 2011.
Dekker, Rudolf. “Tijd meten en dagboek schrijven in de 17e eeuw.” Tijdschrift voor sociale en economische geschiedenis 1, no. 4 (2004): 23-39.
Hart-Davis, Adam. The Book of Time: The secrets of Time, how it works and how we measure it. Buffalo New York: Firefly Books, 2011.
Howard, Nicole. “Marketing Longitude: Clocks, Kings, Courtiers and Christiaan Huygens.” Book History 11, (2008): 59-88.
Microsoft ® Encarta ® Naslagbibliotheek Winkler Prins. © 1993-2004 Microsoft Corporation/Het Spectrum.
Plomp, Reinier. “A Longitude Timekeeper by Isaac Thuret with the Balance Spring bij Christiaan Huygens.” Annals of Science 56, (januari 1999): 379-394.
Spierdijk, C. Klokken en Klokkenmakers: Zes eeuwen uurwerk 1300-1900. Amsterdam: De Bussy, 1962.
Whitestone, Sebastian. “Christian Huygens’ Lost and Forgotten Pamphlet of his Pendulum Invention.” Annals of Science 69, no. 1 (januari 2012): 91-104.
Baker, Gregory L. Seven Tales of the Pendulum. Oxford: Oxford University Press, 2011.
Dekker, Rudolf. “Tijd meten en dagboek schrijven in de 17e eeuw.” Tijdschrift voor sociale en economische geschiedenis 1, no. 4 (2004): 23-39.
Hart-Davis, Adam. The Book of Time: The secrets of Time, how it works and how we measure it. Buffalo New York: Firefly Books, 2011.
Howard, Nicole. “Marketing Longitude: Clocks, Kings, Courtiers and Christiaan Huygens.” Book History 11, (2008): 59-88.
Microsoft ® Encarta ® Naslagbibliotheek Winkler Prins. © 1993-2004 Microsoft Corporation/Het Spectrum.
Plomp, Reinier. “A Longitude Timekeeper by Isaac Thuret with the Balance Spring bij Christiaan Huygens.” Annals of Science 56, (januari 1999): 379-394.
Spierdijk, C. Klokken en Klokkenmakers: Zes eeuwen uurwerk 1300-1900. Amsterdam: De Bussy, 1962.
Whitestone, Sebastian. “Christian Huygens’ Lost and Forgotten Pamphlet of his Pendulum Invention.” Annals of Science 69, no. 1 (januari 2012): 91-104.
Bronnen illustraties en filmfragmenten
http://passagenproject.com/blog/2011/11/16/christiaan-huygens-salomon-coster-en-het-octrooi-op-het-slingeruurwerk/
http://www.entoen.nu/christiaanhuygens/b1
http://wiskundeencultuur.pbworks.com/w/page/9101780/oude%20navigatie
http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=23uBOn7d4PY
http://en.wikipedia.org/wiki/Galileo_Galilei
http://www.cs.rhul.ac.uk/home/adrian/timekeeping/galileo/index.html
http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=a6P3SQHJrxg
http://www.google.nl/imgres?q=verge+foliot&um=1&hl=nl&sa=N&tbo=d&biw=1024&bih=651&tbm=isch&tbnid=tliDQgy_H4gnLM:&imgrefurl=http://brassgoggles.co.uk/forum/index.php%3Ftopic%3D36738.0&docid=ZK2Xb6bRzuma-M&imgurl=http://media-2.web.britannica.com/eb-media/06/99006-004-BAE818F8.gif&w=310&h=300&ei=KBT2UIDKE8O20QWHmICoCw&zoom=1&iact=hc&vpx=255&vpy=262&dur=1700&hovh=221&hovw=228&tx=125&ty=93&sig=117382774542696172512&page=1&tbnh=131&tbnw=135&&ndsp=21&ved=1t:429,r:9,s:0,i:109
http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=LzYOyrjb9aM
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/56/H6_clock.jpg
http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=WrC5PDmGkFw
http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=7RgvXGPfTg8
http://www.sciencemuseum.org.uk/images/I010/10239953.aspx
http://www.entoen.nu/christiaanhuygens/b1
http://wiskundeencultuur.pbworks.com/w/page/9101780/oude%20navigatie
http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=23uBOn7d4PY
http://en.wikipedia.org/wiki/Galileo_Galilei
http://www.cs.rhul.ac.uk/home/adrian/timekeeping/galileo/index.html
http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=a6P3SQHJrxg
http://www.google.nl/imgres?q=verge+foliot&um=1&hl=nl&sa=N&tbo=d&biw=1024&bih=651&tbm=isch&tbnid=tliDQgy_H4gnLM:&imgrefurl=http://brassgoggles.co.uk/forum/index.php%3Ftopic%3D36738.0&docid=ZK2Xb6bRzuma-M&imgurl=http://media-2.web.britannica.com/eb-media/06/99006-004-BAE818F8.gif&w=310&h=300&ei=KBT2UIDKE8O20QWHmICoCw&zoom=1&iact=hc&vpx=255&vpy=262&dur=1700&hovh=221&hovw=228&tx=125&ty=93&sig=117382774542696172512&page=1&tbnh=131&tbnw=135&&ndsp=21&ved=1t:429,r:9,s:0,i:109
http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=LzYOyrjb9aM
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/56/H6_clock.jpg
http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=WrC5PDmGkFw
http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=7RgvXGPfTg8
http://www.sciencemuseum.org.uk/images/I010/10239953.aspx